गेल्या दशकापासून, स्मार्ट सामग्री आणि ऊर्जा-कार्यक्षम इमारती सर्वांचे लक्ष वेधून घेत आहे. परंतु, अलीकडच्या काळात, सिव्हिल अभियंते कॉम्प्युटर व्हिजन, बीआयएम, व्हर्च्युअल रिअॅलिटी, सस्टेनेबिलिटी, आयओटी आणि थ्रीडी प्रिंटिंग तंत्रज्ञानावर अधिक भर देत आहेत. व्हर्च्युअल रिअॅलिटी (VR) आणि ऑगमेंटेड रिअॅलिटी (AR) हे सिव्हिल इंजिनीअरिंगमधील सर्वात नवीन ट्रेंड आहेत. सिव्हिल आणि बांधकाम उद्योगासमवेत त्याची उपयुक्तता प्रचंड लोकप्रियता मिळवत आहे. एखाद्या प्रकल्पाच्या अंतिम परिणामांची कल्पना करण्यासाठी हे तंत्रज्ञान वाढत्या प्रमाणात वापरले जात आहेत. येणाऱ्या काळात हे तंत्रज्ञान अपेक्षेपेक्षा अधिक व्यापक होण्याची अपेक्षा आहे, ज्यामुळे ते असंख्य नागरी आणि बांधकाम प्रकल्पांचा कणा बनेल. अभियंते आता बुद्धिमान 3D मॉडेलिंग प्रक्रियेद्वारे त्यांच्या डिझाइनचे आभासी मॉडेल तयार करू शकतात. हे भविष्यवादी तंत्रज्ञान इमारत रेखाचित्रे प्रत्यक्षात आणण्यासाठी लागणारा वेळ वाचवू शकते. डिझाईन्सच्या कार्यक्षम व्हर्च्युअल मॉडेल्ससह पूल, विद्युत नेटवर्क आणि सुपरस्ट्रक्चर्सच्या बांधकामाला गती मिळू शकते. BIM आणि 3D मॉडेलिंग अभियंत्यांना सुरुवातीला पूर्ण केलेल्या डिझाईन्सची कल्पना करण्याची संधी देत असल्याने, डिझाइन प्रक्रिया भविष्यात किफायतशीर आणि अधिक सुव्यवस्थित होण्याच्या तयारीत आहे.
शाश्वत डिझाइन हा सर्वात महत्त्वाचा सिव्हिल इंजिनीअरिंग ट्रेंड आहे. ही एक अशी चळवळ आहे ज्याला जागतिक संस्था आणि अगदी सरकारकडून खूप पाठिंबा मिळतो. स्मार्ट मटेरियल, इंटेलिजेंट इलेक्ट्रिकल ग्रिड, एम्बेडेड सेन्सर्स असलेल्या स्मार्ट इमारती आणि इतर क्रांतिकारी तंत्रज्ञानाची मागणी सिव्हिल इंजिनीअर्सना भविष्यात दिसणारी टिकाऊ डिझाईन्स नावीन्यपूर्ण करण्याचा प्रयत्न करत आहे. लोकसंख्येच्या वाढीमध्ये जागा ही एक प्रमुख चिंता असल्याने, घरांमध्ये जागेचा स्मार्ट वापर ज्यामुळे गर्दी कमी होईल आणि शाश्वत शहरी विकासाचा मार्ग मोकळा होईल, हा देखील एक प्रमुख कल आहे ज्याला पुढील वर्षांमध्ये व्यापक स्वीकृती मिळेल. ड्रोनचा व्यावसायिक वापर हा एक महत्त्वाचा टप्पा आहे आणि तांत्रिक सुधारणांमुळे ड्रोन पूर्वीपेक्षा अधिक विश्वासार्ह आहेत. सिव्हिल अभियांत्रिकी उद्योगात ड्रोनची उपस्थिती सतत जाणवत आहे, सिव्हिल अभियांत्रिकी प्रकल्पांच्या डिझाइन, विकास आणि सर्वेक्षणावर मोठ्या प्रमाणावर प्रभाव पाडत आहेत. बाह्य परिस्थितीशी जुळवून घेणार्या स्थलांतरित गुणधर्मांसह प्रगत साहित्य सिव्हिल इंजिनीअरिंग उद्योगात आणले जात आहे. सिमेंट कंपोझिट, ऍडवान्स स्टील आणि सेल्फ-हीलिंग कॉंक्रिटपासून ते फायबर-प्रबलित पॉलिमर कंपोझिटपर्यंत वेगवेगळे साहित्य वापरले जात आहे.
इंटरनेट ऑफ थिंग्ज (IoT) हा एक मेगाट्रेंड आहे जो स्थापत्य अभियांत्रिकी प्रकल्पांच्या अंमलबजावणीचा मार्ग त्वरीत बदलत आहे. बिल्डिंग मॅनेजमेंट सिस्टममधून मोठा डेटा एकत्र करून शहरी संरचनांच्या आरोग्यावर देखरेख ठेवण्यासाठी IoT एक प्रमुख भूमिका बजावेल. हा नवीन ट्रेंड स्मार्ट शहरांना जन्म देईल आणि तेथील रहिवाशांचे जीवनमान सुधारेल. 3D प्रिंटिंग इंजिनीअरिंग डिझाईन्सला स्केल मॉडेल्समध्ये बदलू शकते किंवा इमारत बांधकामासाठी आवश्यक असलेल्या वास्तविक घटकांमध्ये देखील बदलू शकते. हे तंत्रज्ञान, सध्या प्रगत अवस्थेत आहे, पूर्ण आकाराची घरे आणि पूल यांचा समावेश असलेल्या अधिक जटिल सिव्हिल अभियांत्रिकी आव्हानांना सामोरे जाण्यासाठी सज्ज आहे. बांधकाम उद्योगातील यंत्रमानव मानवांसाठी घातक असलेली कामे हाती घेत आहेत. हे केवळ कामगारांची सुरक्षा आणि उत्पादकता सुधारत नाही तर दीर्घकालीन खर्चातही बचत करते. रोबोटिक तंत्रज्ञानामध्ये सातत्याने सुधारणा केल्याने, भविष्यात बांधकाम आणि सिव्हिल इंजिनीअरिंगमधील सांसारिक कामे रोबोट्स हाती घेतील अशी आम्ही अपेक्षा करू शकतो.
मानवी आरोग्य, सुरक्षितता आणि आपले राहणीमान राखण्यासाठी समाज सिव्हिल इंजिनियर्सवर अवलंबून असतो. ही वेळ आहे नवीन औद्योगिक क्रांतीचा लाभ घेण्याची आणि उत्पादनाच्या पारंपारिक प्रक्रियेत हळूहळू बदल करण्याची. नवोदित आणि व्यावसायिक अभियंते येणाऱ्या काळात अभियांत्रिकी क्षेत्रात नवनवीन तंत्रज्ञान वापरून राष्ट्रनिर्मितीचे काम करतील अशी अपेक्षा करूया….
- प्रा. डॉ . सचिन बाळकृष्ण कांडेकर
अमृतवाहिनी अभियांत्रिकी महाविद्यालय, संगमनेर
